Van 2 t/m 4 oktober vond het eerste Stripweekend Haarlem plaats. In vijf weken tijd een festival organiseren, en in vier weken tijd een magazine maken, omdat er twee thema’s van Stripdagen Haarlem 2020 niet naar volgend jaar konden worden uitgesteld: 75 jaar bevrijding en 775 jaar Haarlem. Bovendien zou het eeuwig zonde zijn geweest als er in dit covid-jaar in de Spaarnestad niets op stripgebied zou gebeuren. Met name 75 jaar bevrijding vonden we heel belangrijk in deze tijd waarin fascisme en nazisme weer om de hoek loeren. Historia magistra vitae, de geschiedenis is de leermeester van het leven: de mensheid moet de lessen van de geschiedenis blijkbaar keer op keer opnieuw leren. Strips spelen wat ons aangaat een cruciale rol in dat leerproces, juist omdat de beeldtaal van strips zich zo goed leent om die geschiedenis toegankelijk te maken, en oorlogsgruwelen en ander leed invoelbaar.
Stripmaker Erik de Graaf, van wie onlangs het tweede deel van zijn oorlogstweeluik Scherven & Littekens verscheen, zette in vijf weken tijd een indrukwekkende tentoonstelling in elkaar over zijn graphic novel en de daarmee verbonden familiegeschiedenis. Die is nog t/m 11 oktober te zien in Platform voor Kunsten 37PK. Het magazine Bevrijd!, een companion piece bij het congres op zondag 4 oktober in het Patronaat, was ook een idee van Erik de Graaf. Met een aantal ervaren redacteuren uit de gelederen van striptijdschrift Zone 5300 is het gelukt om in minder dan vier weken een mooi magazine te maken over de Tweede Wereldoorlog in strips. Peter van Dongen maakte speciaal de cover, en behalve hij geven ook stripauteurs Aimée de Jongh, Eric Heuvel, Robbedoes-tekenaar Émile Bravo, het trio Marga Altena, Brian Elstak & Lyanne Tonk en natuurlijk Erik de Graaf zelf acte de présence. Twee mooie stukken van NIOD-onderzoeker Kees Ribbens en Universiteit Utrecht-docent Rik Spanjers, de felle oorlogspotprenten van L.J. Jordaan, leestips én een prachtig voorwoord van stripliefhebber Adriaan van Dis maken het magazine compleet. Van Aimée de Jongh is trouwens in 37PK ook de strip Lockdown te zien, over solidariteit toen en nu, die ze maakte voor de 80e verjaardag van oud-verzetskrant Vrij Nederland.
Een van de vreemdste dingen aan een festival organiseren in coronatijden, is dat bezoekersaantallen – altijd de eerste indicator waarop het succes van een festival wordt beoordeeld – plotseling niet meer tellen. Dat was ook een reden om een magazine te maken, zodat we meer mensen kunnen bereiken. Een andere manier om toch zo veel mogelijk mensen te bedienen tijdens het festival was live streamen, en waar de techniek het toeliet zijn die opnames ook ná het festival online beschikbaar. Ineens maakten we niet alleen een festival, maar ook een soort televisie-uitzending van de diverse programma-onderdelen.
Het programma van Stripweekend Haarlem werd op vrijdagmiddag afgetrapt met afscheidnemend Stripmaker des Vaderlands Margreet de Heer. Zowel zij als haar opvolger Herman Roozen, die deze middag bekend werd gemaakt, zijn vlotte, onderhoudende sprekers die zich met veel speelsheid en humor presenteerden. Ook werd afscheidnemend beurscoördinator van Stripdagen Haarlem Ton Schuringa – tot zijn grote verrassing – in het zonnetje gezet. Daarna nam Margreet, in een programma alleen voor genodigden, de uitreiking op zich van de P. Hans Frankfurther-prijs aan Bas Schuddeboom en Kjell Knudde van Comiclopedia. Deze prijs voor bijzondere verdiensten is in het leven geroepen door onze collega’s van Het Stripschap. En zo werd het, onder de verscherpte coronamaatregelen, toch een feestelijke aangelegenheid.
Op zaterdag gaf de Haarlemse tekenaar Schwantz, a.k.a. Hans Klaver, tijdens het Graphic Novel Weekend, dat de dag tevoren van start was gegaan, een korte masterclass aan de deelnemers (en tekende spontaan zelf ook een paar pagina’s). Ga er maar aanstaan: in 48 uur op locatie met zijn allen een graphic novel maken over Haarlem. Bovendien lieten enkele deelnemers weten toch niet te durven reizen met een tweede coronagolf in het vooruitzicht. Gelukkig was de locatie sfeervol en inspirerend (Slachthuis 13) en kreeg men hulp van stadsarcheologe Anja van Zalinge.
Voor het congres over WOII en strips op zondag 4 oktober, waaraan de meeste auteurs uit Bevrijd! zouden deelnemen, werd het nog even spannend: Rik Spanjers voelde zich verkouden en durfde niet te reizen, en Aimée de Jongh had de avond tevoren twijfels, omdat ze een verstopte neus had. Tijdens een pandemie wordt elke handeling een afweging tussen risico en relevantie. Gelukkig kon Rik zijn lezing tijdens het congres per Skype geven, en was Aimée haar snotneus op zondagochtend weer kwijt. En o, wat had ze veel relevants te zeggen. Net als alle andere deelnemers aan het debat trouwens: Erik de Graaf, Peter van Dongen, Marga Altena en Brian Elstak. In de zorgvuldig coronaproof gemaakte omgeving van het Patronaat, die door artistiek directeur Tonio van Vugt met een nachtclubsetting werd vergeleken, gingen de auteurs in op zes pittige stellingen onder leiding van moderatoren Kees Ribbens en Natasja van Loon. Wie het congres wil terugzien, kan hier terecht.
Zijn we in onze opzet geslaagd? De overweldigende reacties van het publiek, zowel op locatie als thuis, en de pers wijzen daarop. De tentoonstellingen van Erik de Graaf en Aimée de Jongh, nog tot 11 oktober te zien in 37PK dus, worden 'indrukwekkend' en 'aangrijpend' genoemd. We liepen een uur uit met het congres, maar toch bleven mensen geboeid kijken, zowel in de zaal als online, en na afloop stroomden de complimenten binnen. Het Graphic Novel Weekend, waarvan het resultaat op 23 november, de 775ste verjaardag van Haarlem, aan burgemeester Jos Wienen wordt aangeboden, werd omschreven als ‘geconcentreerd werkende tekenaars en schrijvers in een geweldige omgeving.’ Het festivaltijdschrift Bevrijd! wordt met lof ontvangen, en als kers op de taart hebben we een speciale uitgave in het kader van de Kinderboekenweek en 775 jaar Haarlem: Het ABC van Haarlem en de kantlijnkonijnen, waarin kinderen leren over het Haarlemse leven in de Middeleeuwen, en waaraan ook een kleurwedstrijd is verbonden.
Een festival organiseren in coronatijden was nagelbijtend spannend, maar ook een geweldige ervaring, waarbij de moeiteloze samenwerking en solidariteit tussen alle betrokken partijen ons het meest van alles zal bijblijven. Al die mensen die meteen enthousiast hun medewerking toezegden, vaak ‘above and beyond the call of duty’, omdat ze zo waren doordrongen van de relevantie van het thema en het programma. We leven in bewogen tijden, met diepe maatschappelijke schisma’s onder de potentieel dodelijke dreiging van een pandemie. Een tijd zonder precedent voor iedereen jonger is dan 75 jaar, waarin de lessen van de geschiedenis belangrijker zijn dan ooit. Het belang van strips bij die lessen is een boodschap waar we met hart en ziel achter staan.